پسمنظر
د 2022 کال د دسمبر په 15مه د دفاع وزیر د حکومت پریکړه اعلان کړه چې د 2005 کال د تحقیقاتو قانون لاندې په رسمي توګه یوه خپلواک تفتيش رامینځته کړي چې د کال 2010 نيمايي او د 2013 نیمایي ترمنځ په افغانستان کې د برتانوي وسله والو ځواکونو د ځای پرځای کیدو څخه رامینځته شوي ځینې مسلې وڅیړي.
د تفتيش مشري Rt. Hon. لارډ جسټس هيډن۔کيو کوي
د حوالې د شرایطو لاندې، تفتیش دنده لري چې پلټنه وکړي چې:
1. آيا هغه تحقیقات چې د رويل (شاهي) نظامي پولیسو لخوا ترسره شوي په سمه او مؤثره توګه ترسره شوي (په ځانګړي توګه عملیات نارتمور او عملیات سیسټرو).
2. آیا داسې کره معلومات شته چې په دې موده کې په افغانستان کې د برتانوي وسله والو ځواکونو له خوا غیر قضایي وژنې (EJK) ترسره شوي دي (او آیا کومه معاملې شته چې باید څارنوالۍ ته د پلټنو لپاره واستول شي).
3. آيا د داسې ډول د کومو EJK (غيرقضايي وژنو) په شرائطو په کوم پړاو کې پرده اچول شوې وه۔
4. کوم سبق ترې بايد زده شي۔
پلټنه به لږ تر لږه په لنډمهاله توګه د ۱۲-۱۸ میاشتو په موده کې د راپور ورکولو لپاره خپلې ټولې هڅې وکاروي.
د خپلې ګمارنې په اړه لارډ جسټس هيډن-کیو وویل:
“زه ویاړم چې د دې تحقیقاتو مشرۍ لپاره ټاکل شوی یم. دا مهمه ده چې د هغه جدي تورونو حقيقت يا اپوټه رامنځته شي چې د حوالې د شرايطو تمرکز دي۔ دا د پوځ او انګلستان ښه شهرت ته زیان رسوي. عام خلک او ټول هغه کسان چې په پوځ کې خدمت کوي، حق لري چې د حقایقو د یوې عادلانه، بې وېرې او بشپړې څېړنې او مطرح شویو پوښتنو ته د روښانه ځوابونو تمه ولري. زه به په مناسب وخت کې د دې د لاس ته راوړلو هڅه وکړم۔”
زموږ په اړه
د تفتيش رئيس: دي رايټ انرايبل لارډ جسټس هيډن۔کيو
The Rt Hon. سر چارلز هيډن۔کيو په پيمبروک کالج، کيمبرج کې (1974۔77) قانو ولوستلو۔ هغه په 1978 کې په ګریز ان کې د انګلستان او ویلز بار او په 1980 کې د هانګ کانګ بار ته وبلل شو. هغه په 1999 کې د ملکې وکیل او په 2004 کې په ګریز ان کې بینچر وټاکل شو. هغه د 1997 څخه تر 2007 پورې د تاج محکمې د ریکارډرکونکي په توګه دنده ترسره کړه.
هغه په 2007 کې د دفاع د وزیر لخوا په افغانستان کې د RAF نمرود XV230 پوځي الوتکې (2007-2009) د ضایع کیدو په اړه د تحقیقاتو د ترسره کولو لپاره وټاکل شو.
هغه د 2011 په اکتوبر کې دهر ميجسټي له قاضیانو څخه یو ټاکل شو، نایټ جوړ کړل شو او د ملکې بنچ څانګې ته وګمارل شو. د هغه په نورو رولونو کې شامل دي: د قضایی کالج نړیوال رئیس (2013-2016)؛ د میډلینډ سرکټ (2014-17) کې مشر قاضي؛ د ترهگرو د لست لپاره د قاضي القضات (2017-2018)۔
هغه په 2018 کې د استیناف لارډ جسټس وټاکل شو او پريوي کونسلر جوړ شو. د هغهپه نورو رولونو کې شامل دي: د انګلستان او ویلز لپاره د لوړ پوړو قاضیانو مرستیال (2020-2021)؛ د انګلستان او ویلز لپاره لوړ پوړی مشر قاضي (2021-2022).
د تفتيش صلاکار يعني وکيل: اوليور ګلاسګو KC
اولیور ګلاسګو په 1995 کې بار ته وغوښتل شو او په 2016 کې د ملکې وکیل وټاکل شو. هغه د خزانې لومړی لوړ پوړی وکیل دی – د متخصص مدافع وکیلانو د ډلې مشر، د مرکزي جزا محکمه کې میشته، چې په هیواد کې ترټولو جدي او پیچلې قضیې تعقیبوي.
په دې رول کې هغه د څارنوالۍ او دولتي ادارو په استازیتوب ځینې خورا حساسېې ستونزمنې او د لوړې کچې جنایي قضیې ترسره کړي دي. هغه د پوځي عدالت په عملیاتو کې یو شمیر بیاکتنې کړي دي.
هغه د غلطو کارونو په تور تورنو اشخاصو او شرکتونو د استازیتوب او مشوره ورکولو یو بریالی ريکټس لري۔
خلاصه
پلټنه به د نورو اسنادو غوښتنې په پام کې ونیسي کوم چې په پښتو یا دري ته ژباړل کېږي او په ویب پاڼه کې موجودې دي، مهرباني وکړئ موږ سره په Enquiries@iia.independent-inquiry.uk اړیکه ونیسئ
پهمکررډولپوښتلکېدونکېيپوښتنې:
عامهانکوايرييعنيتفتيشڅهدی؟
عامه تفتيش یوه څیړنه ده چې د انګلستان حکومت لخوا په سیسټمونو یا خدماتو کې د لویو ناکامیو په ځواب کې رامینځته کېږي چې د خلکو باور یې زیانمن کړی او د پام وړ د عامه اندیښنې مسلې ګرځیدلي وي۔ پلټنه د حقیقت موندنې یو تمرین دی چې کیدای شي د خلکو د باور په بیا رغولو کې مرسته وکړي، د مجرمینو لپاره حساب ورکونې ډاډمن کړي، د هر ډول ناکامۍ عامه ریکارډونه رامینځته کړي، او وړاندیز وکړي چې لوستونه زده کړل شي ترڅو د ورته ناکامیو د تکرار احتمال کم شي يا يې مخنیوی وشي۔
عامه تفتیش دا اختيار نه لري چې بندیزونه ولګوي یا د انګلستان حکومت دې ته اړ کړي چې خپل وړاندیزونه پرې ومني. په هرصورت، ډیری وختونه، یوه پلټنه داسې شواهد کشف کوي چې د څارنوالۍ یا تنظیم کونکي چارواکو لخوا پرمخ وړل کیدی شي، او د هغې سپارښتنې په پالیسۍ او/یا قانون کې پلي کیدلای شي.
د عامه تفتيشونو دوه بيلابيل ډولونه دي: يو غیر قانوني تفتیش، او یو قانوني تفتیش. یو غیر قانوني تفتیش د هر شخص یا ارګان لخوا په هره موضوع کې تنظیم کیدی شي او د تفتيش قانون 2005 یا د 2006 د تفتیش قواعدو لخوا اداره کیږي. دا مهمه ده چې (په ياد وساتل شي) چې غیر قانوني تحقیقات په قانوني تحقیقاتو بدلیدلای شي.
قانوني تفتیش د پوښتنو قانون 2005 او د تحقیقاتو قواعدو 2006 لخوا اداره کیږي او ځینې اضافي واکونه لري، د بیلګې په توګه، شاهدان، شواهدو ورکولو یا اسنادو وړاندې کولو ته مجبورول.
په مهمه توګه، یوازې یو وزیر کولای شي قانوني تحقیقات پیل کړي.
تفتیش کوم واکونه لري؟
د تحقیقاتو قانون د 2005 له مخې رییس پراخه واکونه لري، په شمول د 21 برخې لاندې واک چې د اسنادو چمتو کولو او د حلف په اړه د شواهدو وړاندې کولو لپاره او د شاهدانو د احضارولو لپاره مجبورول۔ د 2006 د تفتیش د قواعدو 9مه قاعده د انکوايري يعني پلټنې ته دا حق ورکوي چې د ځانګړو معلوماتو یا شواهدو لپاره لیکلي غوښتنه واستوي، چې د 9مې قاعدې د غوښتنې په نوم پیژندل کیږي. نور معلومات د تفتيش قانون 2005 کې موندل کیدی شي.
زهداسېمعلوماتلرمچېزماپهانددتفتيشسرهتړاولري – زهبایدڅهوکړم؟
تاسو باید خپل معلومات د پوښتنې لپاره وړاندې کړئ کوم چې باید په غوره توګه په انګلیسي کې وي. تاسو کولی شئ موږ سره ‘زموږ سره تماس ونيسئ‘ له لارې د تفتیش ټیم سره اړیکه ونیسئ. دا تاسو په محرمانه ډول کولای شئ۔
د تماس نيولو دا مطلب نه دی چې تاسو به خامخا شواهد ورکولو ته راغوښتل کېږئ۔ د کومو شرایطو لاندې چې به په تفتيش کې شواهد ترلاسه کېږي د هغو په اړه د تفتيش له ډلې سره په محرمانه ډول خبرې کېدلای شي۔
هغه کسان چې د تحقیقاتو سره رابطه کوي ممکن د تحقیقاتي ټیم سره په ناسته کې د ګډون لپاره راوبلل شي چې د دوی د شواهدو نوعیت، حد او تړاو معلوم کړي.